In deze aflevering bespreken we de moord op Reeva Steenkamp. De week van 14 februari 2013 had Reeva’s week moeten zijn: die week werd de reality tv show waaraan ze meedeed voor uitgezonden op de Zuid-Afrikaanse televisie. Ze heeft haar eigen tv-debuut helaas niet meegemaakt, want in de nacht van 13 op 14 februari werd ze doodgeschoten door haar partner Oscar Pistorius. Oscar claimde dat het zelfverdediging was, want hij dacht dat Reeva een inbreker was. Geloof jij Oscar’s verklaring voor de gebeurtenissen van die nacht?

Muziek: Halloween The Pumpkin Head van Frank Schroeter.

Bij het voorbereiden van deze aflevering zijn Engelstalige bronnen gebruikt. Het kan daardoor zijn dat er vertalingsfouten in deze tekst zitten, ondanks dat we hierop proberen te letten. Daarnaast willen we benadrukken dat we géén journalisten, onderzoekers of experts zijn op het gebied van true crime, maar slechts amateur podcastmakers. 

Breaking news

Op Valentijnsdag in 2013 was de wereld in shock toen naar buiten werd gebracht dat de 26-jarige paralympische en olympische hardloper Oscar Pistorius zijn 29-jarige vriendin Reeva Steenkamp heeft doodgeschoten in zijn woning in Pretoria, een stad 50 kilometer ten noorden van Johannesburg in Zuid-Afrika. 

Deze zaak kreeg destijds veel media-aandacht doordat Oscar Pistorius, ook wel bekend als de “Blade Runner”, aan de top van zijn carrière stond. Hij is de eerste dubbel geamputeerde paralympische hardloper die mee heeft gedaan aan de Olympische Spelen. Na zijn prestaties op de Olympische Spelen in 2012 werd zijn carrière internationaal door veel mensen gevolgd. In het nieuws werd veelal naar Reeva gerefereerd als “de vriendin van Oscar Pistorius”, maar ze was ook bekend van zichzelf: ze was model en mediapersoonlijkheid. Zij en Oscar waren dan ook een celebrity-koppel.

Oscars verklaring

Het was dus wereldnieuws toen bleek dat Oscar Pistorius zijn vriendin Reeva Steenkamp had doodgeschoten, maar het was onduidelijk wat er precies was gebeurd. Volgens Oscar kon hij die nacht, van 13 op 14 februari 2013, niet goed slapen vanwege de warmte. Hij is daarom uit bed gegaan om de twee ventilatoren die op zijn balkon stonden in de slaapkamer neer te zetten. Nadat hij dit had gedaan sloot hij de schuifdeur naar het balkon en deed hij de gordijnen dicht. Op dat moment hoorde hij een geluid uit de badkamer komen en hij dacht meteen dat een inbreker via dat raam naar binnen was gekomen. Hij greep daarom één van zijn vuurwapens van onder zijn bed, zijn 9 mm pistool, ter zelfverdediging. Hij dacht dat Reeva nog op bed lag, dus hij zei tegen haar dat ze de politie moest bellen. Hij liep op zijn stompen – want hij heeft geen onderbenen – met zijn vuurwapen in zijn hand naar de badkamer toe. Eenmaal in de badkamer zag hij dat het raam naast de wc inderdaad openstond en dat de deur naar de wc gesloten was. Omdat er buiten werkzaamheden waren rondom het pand stonden er ladders. Naar eigen zeggen wist hij niet of de inbreker op de ladder buiten was of in de afgesloten wc-ruimte. 

Hij begon tegen de inbreker te schreeuwen, maar kreeg geen reactie. Wel hoorde hij geluiden vanuit de wc. Voor hij het wist loste hij vier schoten op de wc-deur. Hij schreeuwde naar Reeva, richting de slaapkamer, maar kreeg geen reactie. Toen hij weer terug was in de slaapkamer zag hij dat Reeva niet op bed lag. Toen hij zag dat Reeva zich niet achter de gordijnen had verstopt of op de grond lag, besefte hij zich dat het wellicht Reeva was die hij zojuist op de wc hoorde. Hij rende terug naar de badkamer, schreeuwde om hulp en probeerde de wc-deur open te maken – maar die zat op slot. Hij rende terug naar de slaapkamer, schreeuwde om hulp vanaf zijn balkon, deed vervolgens zijn onderbeenprotheses aan, deed het licht aan en rende terug naar de wc-deur. Hij probeerde de deur in te trappen, maar dit lukte niet. Hij pakte daarom zijn cricketbat, die lag in de slaapkamer, en begon daarmee de deur in te slaan tot hij bij het slot kon. Reeva lag op de vloer met haar hoofd leunend tegen de wc-pot. Ze was bewusteloos maar ze ademde nog wel en maakte een gorgelend geluid. Hij tilde haar op en droeg haar naar beneden, waar hij werd opgewacht door zijn buren. Oscar heeft nog geprobeerd om Reeva mond-op-mondbeademing te geven en iemand anders probeerde de bloeding te stoppen, maar het was al te laat. Ze leefde niet meer. 

Dit is één van de drie verklaringen die Oscar heeft gegeven over wat er die nacht is gebeurd. Dit is de verklaring die hij tijdens de rechtszaak heeft afgelegd. Wat er anders was in de andere twee verklaringen is mij niet duidelijk, dit kon ik nergens vinden. 

Oscar Pistorius

Voordat we het over het politie-onderzoek en de rechtszaak gaan hebben, wil ik je eerst meer vertellen over Oscar, Reeva en hun relatie. Laten we beginnen met Oscar. Hij werd op 22 november 1986 geboren in Johannesburg en groeide daar op in een ‘boven modaal’ gezin als het middelste kind van drie kinderen. Toen hij 11 maanden oud was werden zijn beide onderbenen geamputeerd wegens een aangeboren afwijking: hij werd geboren zonder kuitbenen en voeten. Zes maanden later kreeg hij zijn eerste paar kunstbenen. Als kind was Oscar al erg actief en sportief; zo heeft hij op water polo, tennis, worstelen en rugby gezeten. Na een ernstige knieblessure door rugby moest hij langere tijd revalideren. Hij kreeg toen het advies om te beginnen met sprinten, want dat zou helpen bij het herstel van zijn kniegewricht. Rond deze tijd werd hij ook gevraagd om de Flex-Foot Cheetah beenprotheses te testen. Slechts drie weken nadat hij begon met sprinten rende hij zijn eerste 100 meter race en won. Hiermee begon officieel zijn carrière als hardloper. 

Naar eigen zeggen heeft Oscar zijn doorzettingsvermogen te danken aan zijn moeder, Sheila. Ze stopte vroeger inspirerende briefjes in de broodtrommels van haar kinderen. Één daarvan heeft Oscar altijd bewaard, waarop de boodschap volgende stond: “De echte verliezer is nooit degene die als laatste over de finish komt. De echte verliezer is degene die aan de kant zit en niet eens probeert mee te doen.” In het gezin was het dan ook niet toegestaan om te zeggen dat je iets niet kon. Toch was niet alles koek en ei binnen het gezin, want toen Oscar 6 jaar oud was gingen zijn ouders uit elkaar. Op zijn 15e overleed zijn moeder op 43-jarige leeftijd aan de bijwerkingen van medicijnen. Een groot verlies, want het contact met zijn vader was niet goed. Wellicht is dat waarom Henke Pistorius voor zijn zoons een speedboat kocht. Oscar en zijn broer gebruikten deze boot om tegen elkaar te racen op waterski’s. 

In februari 2009 raakte Oscar zwaargewond bij een bootongeluk op de Vaalrivier in de buurt van Johannesburg. Hij is toen per helicopter overgebracht naar het ziekenhuis waar hij geopereerd moest worden. Na een jaar was hij weer volledig hersteld. Het is mij niet helemaal duidelijk wie de bestuurder van de boot was, maar volgens mij was Oscar dat. Er werden lege alcoholflessen in de boot gevonden, maar hij ontkende alcohol te hebben gedronken. Zijn management heeft dit detail weten te verdoezelen. Dat zou niet de laatste keer zijn, want meerdere mensen die Oscar hebben gekend claimen dat hij het hoog in de bol kreeg door alle roem en rijkdom. Er waren door de jaren heen meerdere incidenten waarbij hij roekeloos was of zich agressief gedroeg, maar waar het publiek niks van wist.

Oscar was dol op vuurwapens en is hier dan ook mee opgegroeid. Zijn vader, ooms en opa hadden gezamenlijk 55 vuurwapens in hun bezit – naar eigen zeggen voor de jacht en ter bescherming. Oscar had ten tijde van Reeva’s dood zelf ook meerdere vuurwapens in bezit, ondanks dat hij maar voor één daarvan een vergunning had. Volgens vrienden en familie was hij heel erg bezig met zijn veiligheid en was dit iets waar hij zich zorgen over maakte. Daarom woonde hij in een veilige ‘gated community’. 

Reeva Steenkamp

Reeva is op 19 augustus 1983 geboren in Kaapstad. Haar ouders, June en Barry, hadden beiden al een kind uit een eerdere relatie, maar Reeva was hun enige kind samen. Ze groeide op in Port Elizabeth, een industriestad aan de zuidkust van Zuid-Afrika. In tegenstelling tot Oscar had het gezin van Reeva het niet breed. Haar vader was paardentrainer en kon daar moeilijk van rondkomen. Reeva, die dol was op paarden en dan ook paardreed, had al op jonge leeftijd interesse in het wedden op paardenraces. Haar vader liet dit toe en met de winst betaalde ze haar schoolgeld. Op school was ze erg geliefd door leerkrachten en medeleerlingen. Ze wordt door hen omschreven als iemand die makkelijk vrienden maakte en erg veel compassie had. 

Reeva is op haar 14e begonnen met modellenwerk, maar ze vond school ook erg belangrijk. Na de middelbare school is ze, met behulp van een studiebeurs, Rechten gaan studeren aan de Universiteit van Port Elizabeth. Toen ze begin 20 was ging het tijdens het paardrijden een keer flink mis en kreeg ze een ernstig ongeluk. Ze brak haar rug op twee plekken en was zelfs een tijdje verlamd. Haar herstelde duurde erg lang, maar langzaam aan leerde ze weer lopen. Desondanks is ze in 2005 afgestudeerd met een Bachelor in Rechtsgeleerdheid (of in de rechten). Na haar afstuderen heeft ze een tijdje gewerkt als juridisch assistent (paralegal). Datzelfde jaar (2005) heeft Reeva meegedaan aan de ‘Miss Port Elizabeth competition’, een missverkiezing.

Ze won dan wel niet de missverkiezing, maar werd dat jaar (2005) wel het gezicht van cosmeticamerk Avon [Eyvon] South Africa. Ze besloot haar leven in Port Elizabeth achter zich te laten en verhuisde naar Johannesburg met als doel om door te breken als model. Natuurlijk ging ze wel regelmatig terug naar Port Elizabeth voor haar ouders. In oktober 2008 was ze bij haar moeder op bezoek toen er werd ingebroken door mannen met vuurwapens op zak. Reeva en June wisten op tijd een slaapkamer in te gaan en deze op slot te doen. De inbrekers probeerden de deur in te slaan, maar op een gegeven moment werden ze door iets afgeleid en zijn ze weggegaan. Reeva en June hebben de inbraak gemeld bij de politie, maar de zaak is nooit opgelost.

Eenmaal terug in Johannesburg pakte Reeva het modellenwerk weer op. Het lukte haar om regelmatig te verschijnen in het populaire mannenblad FHM (wat staat voor For Him Magazine). Ze haalde ook verschillende andere modellenklussen binnen, maar helaas betaalden deze niet zo goed als ze had gehoopt. Haar doel was niet per se om rijk te worden, maar wel om genoeg geld te verdienen om haarzelf en haar ouders goed te kunnen onderhouden. Daarom had ze haar zinnen gezet op de televisiewereld, ook omdat het haar een groter platform zou bieden voor haar activisme. Haar doorbraak zat er aan te komen, want ze werd gecast als celebrity contestant voor het vijfde seizoen van reality-competitie-tv serie Tropika Island of Treasure. Door de rest van de ‘cast’ wordt ze omschreven als een ‘momma bear’. Ze was uitgesproken en kwam voor iedereen op, maar ze was ook ‘nurturing’ – een moederfiguur dus. De tv serie is in 2012 opgenomen, maar de eerste aflevering werd op 16 februari 2013 uitgezonden – twee dagen na haar dood. 

De dag voor Valentijnsdag was Reeva druk bezig met de voorbereidingen rondom haar debuut in Tropika Island of Treasure. Ze wilde zo graag dat haar ouders het konden zien, dat ze geld naar hen heeft overgemaakt zodat ze hun tv abonnement konden betalen. Daarnaast was ze ook druk bezig met haar activisme. Ze zou de volgende dag een speech geven op een middelbare school in het teken van de “Black Friday Campaign for Rape Awareness”. Volgens haar publicist was de speech die Reeva had geschreven erg persoonlijk: ze vertelde over hoe ze is opgegroeid in een arm gezin en hoe ze haar zelfvertrouwen verloor na het ervaren van emotioneel misbruik in een langdurige relatie toen ze jong was, maar dat ze haar zelfvertrouwen wist terug te winnen. Ze wilde de scholieren meegeven om voor zichzelf op te komen en controle te nemen over hun eigen leven. 

Vurig temperament

Ten tijde van Reeva’s dood waren zij en Oscar nog maar drie maanden samen. Ze hebben elkaar op 4 november 2012 leren kennen bij een gemeenschappelijke vriend thuis. Oscar had meteen interesse in Reeva en vroeg haar om diezelfde avond mee te gaan als zijn date naar de South African Sports Awards. Oscar raakte meteen een soort van geobsedeerd met Reeva: hij belde haar continu en wanneer hij wist dat ze ergens was, dan reed hij daar met zijn auto langs. In tegenstelling tot Oscar was Reeva niet op slag verliefd, maar hij wist haar liefde te winnen. Het duurde volgens vrienden alleen niet lang voordat Reeva de intensiteit van de relatie overweldigend vond. Begin januari 2013 vroeg Reeva’s nicht, toen ze samen ergens aan het ontbijten waren, of ze gelukkig was met Oscar. Reeva aarzelde even voordat ze ‘ja’ zei, maar zei direct daarna ook dat ze het er aan andere keer over zouden hebben – Oscar was op dat moment even naar het toilet. 

In zijn biografie beschreef Oscar zijn relaties met vrouwen als ‘turbulent’ en waren eerdere relaties wel eens ‘vurig’, mede door heftige ruzies. Volgens de ghostwriter van zijn biografie had Oscar dan ook wel een ‘temperament’ en kon hij uit het niets woedend worden. Dit gebeurde ook in zijn relaties met vrouwen, maar na een heftige ruzie was hij altijd erg lief wat vervolgens leidde tot verzoening. Nadat bekend was dat Reeva door Oscar was doodgeschoten, heeft de moeder van één van zijn ex-vriendinnen – een model genaamd Samantha Taylor – op Facebook gepost dat ze blij was dat haar dochter uit de klauwen van Oscar is ontsnapt. Volgens haar waren er momenten tijdens Samantha’s relatie met Oscar dat het verkeerd had kunnen aflopen vanwege zijn vuurwapens. In het verleden is er ook een incident geweest tussen Oscar en mijnbouwmagnaat en tv-producent Quinton van der Burgh. Hij heeft Quinton bedreigd toen hij erachter kwam dat Quinton met één van zijn exen aan het daten was.

Kennissen van Reeva en Oscar omschreven het stel overigens als ontzettend verliefd en volgens hen leken ze gelukkig te zijn samen. Ze werden dan ook graag samen gezien en verschenen regelmatig samen in de media. 

Het politie-onderzoek

Terug naar 14 februari 2013. Volgens Oscar heeft hij Reeva dus per ongeluk doodgeschoten: hij dacht dat ze een inbreker was. Al vrij snel kwam de politie ter plekke, waaronder rechercheur Hilton Botha. Botha kon zich Oscar nog goed herinneren van die keer dat hij hem in september 2009 heeft gearresteerd wegens mishandeling. Oscar heeft toen tijdens een feestje zijn voordeur zo hard in het gezicht van een vrouw dichtgesmeten dat ze er verwondingen aan heeft over gehouden. De bovenkant van de deur brak toen waardoor houtsplinters in haar been zijn terecht gekomen. Oscar ontkende de aantijging en de zaak werd geseponeerd. Oscar en de vrouw in kwestie, Cassidy Taylor-Memmory, klaagden elkaar aan maar de zaak lag jarenlang stil. Tot een paar weken na Reeva’s dood, toen Oscar zijn aanklacht introk en bereid was om tot een schikking te komen.

Botha was nu, een paar jaar later, de lead detective in deze zaak. Het was aan hem om het politie-onderzoek te leiden. Oscar heeft vier schoten gelost, waarvan drie kogels Reeva hebben geraakt: één in haar heup, één boven haar rechteroor en één in haar arm, maar deze is eerst door haar vingers gegaan. Botha zette meteen vraagtekens bij Oscar’s verklaring voor wat er is gebeurd. Wat hem betreft was het duidelijk dat Oscar Reeva met opzet heeft doodgeschoten en haar dus heeft vermoord. Het probleem is dat hij hier geen hard bewijs voor had. Andersom was er overigens ook geen bewijs voor dat het niet om moord ging. Het politie-onderzoek verliep niet volgens de juiste procedures en Botha moest later toegeven dat er veel fouten zijn gemaakt. Zo had niet elke politie-agent schoenhoesjes en/of handschoenen aan. Ook was het plaats delict niet goed afgezet en beveiligd. Daarnaast hebben ze een kogel over het hoofd gezien die later wel werd gevonden door de forensisch onderzoekers die door Oscar’s team zijn ingehuurd. Botha werd al vrij vroeg in het proces van de zaak afgehaald. 

Ondanks dat de politie fouten heeft gemaakt, hebben ze natuurlijk wel het bewijsmateriaal verzameld en dit opgestuurd voor forensisch onderzoek. Denk hierbij o.a. aan laptops, iPads, telefoons, vuurwapens en kogels. Zo ook Reeva’s telefoon, die is bij haar lichaam gevonden. Deze had ze ’s nachts meegenomen naar de wc.

De rechtszaak

Op 3 maart 2014 begon de rechtszaak tegen Oscar Pistorius. Net als de rechtszaak tegen Casey Anthony – deze hebben we besproken in aflevering 4 – was ook dit een ‘trial of the century’. Dit was de eerste rechtszaak in de Zuid-Afrikaanse geschiedenis die werd uitgezonden op tv. Het werd dan ook massaal gevolgd en er werd vol op over gerapporteerd, ook op social media (waaronder op Twitter). Bij het voorbereiden van dit onderdeel heb ik een artikel van BBC News en een artikel van The Guardian gebruikt, beiden komen uit 2014. Wil je graag álle highlights lezen van elke dag van deze 49 dagen durende rechtszaak? Check dan dat laatst genoemde artikel, geschreven door Claire Phipps.

De theorie van de prosecution, dus de officier van justitie, was dat Reeva en Oscar ruzie hadden en dat hij haar heeft vermoord nadat ze zich had opgesloten op de wc. Het was aan Oscar’s team, de defense, om de rechter ervan te overtuigen dat Oscar’s verklaring klopt: dat hij inderdaad dacht dat het om een inbreker ging. Door het gebrek aan hard bewijs waren de getuigenverklaringen van Oscar’s buren essentieel in deze zaak. Want als Oscar’s verklaring klopt, dan zou Reeva niet hebben geschreeuwd of gegild. Dan zou ze stil zijn geweest.

Hier ging tijdens de rechtszaak dan ook veel aandacht naartoe. Meerdere buren claimden dat ze tussen 2 en 3 uur ’s nachts geruzie hebben gehoord. Ze hebben een man en een vrouw met tussenpozen tegen elkaar horen schreeuwen. Vervolgens hoorden ze een vuurwapen vier keer afgaan, gevolgd door het gegil van een vrouw, weer gevolgd door vier ‘schoten’. Die laatste vier schoten was vermoedelijk het geluid van Oscar die de de wc-deur insloeg met een cricketbat. Oscar’s team claimde echter dat de enige persoon die schreeuwde of gilde Oscar zelf was, niet Reeva. Oscar’s team had dan ook eigen getuigen die claimden dat ze het gegil van een man hebben, die gilde op een hoge toon.

Volgens een expert op het gebied van ballistiek stond Reeva rechtop in het wc-hok toen ze werd neergeschoten. Ze werd door het eerste schot geraakt in haar heup, waardoor ze naar achteren viel op het tijdschriftenrek naast de wc. Daarna zijn volgens hem de andere drie schoten gelost, waarvan twee haar dus hebben geraakt. Volgens hem zat er een pauze zat tussen het eerste en tweede schot. Dit zou de verklaring van één van Oscar’s buren bevestigen, volgens wie er een pauze volgde na het eerste schot voordat de andere drie schoten werden gelost. Een expert die getuigde voor Oscar’s team ontkende deze pauze en dat Reeva tijd heeft gehad om te schreeuwen of gillen. De kogels waarmee Oscar heeft geschoten zijn overigens zeer destructief, die zijn echt bedoeld om iets of iemand mee te doden – niet alleen te verwonden.

Er was tijdens het strafproces discussie over of Oscar nou wel of niet zijn beenprotheses aanhad toen hij de wc-deur insloeg. Zelf claimde hij van wel, maar volgens een forensisch expert was dit niet het geval. Volgens hem was de hoogte van de schade op de deur consistent met dat Oscar op zijn stompen liep. Ook zou je schoen- of voetafdrukken verwachten als hij zijn beenprotheses aan had gehad, of sporen van bloed op zijn sokken. Maar dit is allemaal niet aangetroffen. Wel werden ‘dragmarks’ en andere sporen aangetroffen die alleen te verklaren waren als Oscar toen op zijn stompen liep. 

De aanklager ging tijdens het strafproces natuurlijk ook in op Oscar’s persoonlijkheid en eerdere incidenten met vuurwapens. Zo getuigde een vriend dat Oscar tijdens een incident met een politieagent, toen Oscar in zijn auto zat en de politieagent zijn vuurwapen oppakte, bewust heeft geschoten met zijn vuurwapen. De kogel ging toen door het dak van zijn auto. Ook een andere vriend werd opgeroepen als getuige vanwege een vrij recent schietincident. In november 2012 heeft Oscar tijdens een diner met vrienden per ongeluk onder de tafel een vuurwapen af laten gaan, waardoor een vriend bijna gewond raakte in zijn voet. Oscar heeft vervolgens aan diezelfde vriend gevraagd of hij de schuld op zich wilde nemen.

Ook Reeva en Oscar’s relatie werd onder de loep genomen. Zoals ik al zei heeft de politie alle telefoons etc. die op het plaats delict zijn gevonden in beslag genomen. Volgens een expert van de politie werden er een paar WhatsApp berichten gevonden waarbij Reeva haar zorgen richting Oscar uitte over zijn gedrag. Zo appte ze hem [vertaald naar het Nederlands]: “Je hebt onnodig de pik op mij. Ik doe er alles aan om jou gelukkig te maken en jij doet er alles aan om driftbuien te krijgen. Ik ben soms bang voor je en hoe je naar me snauwt en hoe je op me zal reageren. 90% van de tijd maak je me gelukkig en vind ik dat we geweldig zijn samen.. Ik ben het meisje dat verliefd op je werd, maar ook het meisje dat het moet ontgelden als je een rotbui hebt.. Ik word dan uitgescholden en verweten dat mijn stem en accent irritant zijn.” Het gros van de gesprekken tussen Reeva en Oscar waren echter normaal en liefdevol, op een paar berichten na. 

Er werd ook kritisch gekeken naar Oscar’s mentale welzijn. Ik zei net al dat Oscar altijd heel erg bezig was met zijn veiligheid, waardoor hij ook altijd erg op zijn hoede was. Hij claimde dat hij werd bedreigd, maar volgens de politie heeft Oscar hier nooit aangifte van gedaan. Oscar werd tijdens de rechtszaak doorverwezen naar een psychiatrisch ziekenhuis, want tijdens het strafproces kwam naar voren dat er mogelijke aanwijzingen waren voor een mogelijke angststoornis die van invloed is geweest op de gebeurtenissen van 14 februari 2013. Na een opname van 30 dagen concludeerden deskundigen dat Oscar géén angststoornis had en prima in staat was om onderscheid te maken tussen goed en kwaad en hier ook prima naar kon handelen. Er waren verder geen tekenen van narcisme, psychopathie, abnormale agressie of explosieve woede. Wel bleek Oscar te leiden aan depressie en ptsd naar aanleiding van het doodschieten van Reeva. Oscar’s team concludeerde echter dat hij een gespleten persoonlijkheid had, bestaande uit twee versies van Oscar: de één een kwetsbaar en angstig persoon met een handicap, de ander een zelfverzekerde Olympische held.

Closing arguments

De belangrijkste punten van het ‘closing argument’ van de officier van justitie zijn als volgt: 

• Het pakken van een vuurwapen en daar vervolgens mee naar de badkamer lopen wijst op voorbedachten rade. Ongeacht wie er achter de deur zat in de wc, Oscar had als doel om deze persoon te doden.
• Volgens de aanklager heeft Oscar het bewijsmateriaal afgestemd op zijn verklaring. De positie van bepaalde items in de slaapkamer rijmt niet met Oscar’s versie van de gebeurtenissen.
• De aanklager bleef erop hameren dat Oscar wist dat het Reeva was die op de wc zat. Ze stond met haar gezicht naar de deur toe toen hij op haar schoot. Hij heeft ook erg gericht geschoten. De WhatsApp berichten zouden laten zien dat Reeva bang was voor Oscar.
• Volgens de aanklager hadden Reeva en Oscar die nacht ruzie. Meerdere buren hebben dit getuigd: één iemand zag ’s nachts het licht in de badkamer branden, anderen hebben een man en vrouw ruzie horen maken en later een vrouw horen gillen. Volgens hem waren deze onafhankelijke getuigenissen zeer consistent met elkaar. Ook zou Reeva’s maaginhoud erop wijzen dat ze een paar uur voor haar dood nog had gegeten en dus niet sliep, zoals Oscar claimde. 
• Tot slot haalde de aanklager Oscar’s gedrag in het verleden aan, waar veel over is getuigd. Uit meerdere losse incidenten blijkt dat Oscar een patroon vertoont van roekeloos gedrag, waar hij geen verantwoordelijkheid voor neemt.  

Ook Oscar’s team sloot af met een ‘closing argument’:

• Oscar’s advocaat vergeleek zijn handelen die nacht met dat van een ‘battered woman’ die ‘snapt’ na jarenlang misbruikt te zijn door haar man. Volgens hem heeft Oscar’s jarenlange handicap geleid tot een reflex om te schieten.
• Volgens zijn advocaat moet Oscar vrijgesproken worden omdat hij dus uit een reflex heeft gehandeld. Hij dacht dat hij in gevaar was, dus hij handelde uit zelfverdediging. Hij zou geen motief hebben gehad om Reeva te vermoorden.
• Volgens Oscar’s advocaat is de versie van de officier van justitie niet mogelijk, omdat de tijdlijn niet zou kloppen. Volgens hem was het niet mogelijk dat getuigen Reeva hebben horen gillen en logen ze daarover. 

De uitspraak

Op 11 september 2014 maakte de rechter duidelijk dat Oscar niet schuldig zal worden bevonden van moord. Volgens haar is het de officier van justitie niet gelukt om zowel moord met voorbedachten rade als zonder voorbedachten raden aan te tonen. Ze vond het bewijsmateriaal dat de aanklager aandroeg ‘purely circumstantial’. Wel was ze van mening dat Oscar onrechtmatig heeft gehandeld door te schieten op de persoon achter de wc-deur. Hij had kunnen weten dat die persoon dan dood zou gaan. De volgende dag, dus op 12 september 2014, werd Oscar Pistorius schuldig bevonden aan ‘dood door schuld’. Hij kreeg een gevangenisstraf van 5 jaar opgelegd. De staat is in hoger beroep gegaan, waarbij Oscar wel schuldig bevonden aan moord en een gevangenis van 6 jaar opgelegd kreeg. Na nog meer beroepen is de gevangenisstraf in november 2017 definitief verhoogd naar 13 jaar en vijf maanden.

Mogelijk bewijs

Veel mensen waren het niet eens met het eerste oordeel van de rechter, waaronder schrijvers Calvin en Thomas Mollett. Zij schreven samen het boek ‘Oscar versus The Truth’. In de documentaireserie ‘My Name Is Reeva’ vertelt Calvin over hun eigen onderzoek naar het bewijsmateriaal in deze zaak. Volgens hem zijn de getuigenverklaringen van de buren die hebben getuigd voor de staat wél betrouwbaar, ondanks dat Oscar’s team claimde van niet. Daarnaast zou niet al het bewijsmateriaal zijn ingediend tijdens het strafproces en is ook niet alles getest, waaronder de wc-deur. Op de wc-deur is een klein rond schietgat gevonden, vermoedelijk veroorzaakt door een pellet gun. De schietrichting is vanuit de badkamer de wc in, want het splinterde aan de wc-zijde. Op Reeva’s lichaam is een klein rond wondje gevonden consistent met een pellet gun.

In Reeva’s kleding zaten scheuren die inconsistent waren met haar schietwonden. Calvin denkt dat deze scheuren tijdens een ruzie zijn ontstaan, toen er aan haar kleding is getrokken. Hij denkt dat Reeva haar top niet aan had toen ze is doodgeschoten, maar dat Oscar het later bij haar heeft aangedaan. Op Reeva’s rug zaten verwondingen die lieten zien dat ze van boven naar beneden met iets geslagen is. Volgens Oscar’s team kwam dit door een tijdschrifthouder, maar deze stond op de grond. De richting klopt dus niet. Een cricketbat zou wel kunnen, maar hier is geen hard bewijs voor. De Molletts gaan mee in de theorie van de officier van justitie: Reeva en Oscar hadden ruzie, Oscar viel haar aan, Reeva rende van hem weg, de badkamer in, en vluchtte vervolgens het toilet in voor haar veiligheid. 

Dat brengt ons bij de vraag: als het stel die nacht ruzie heeft gehad, waar ging de ruzie dan over? Destijds werd in de media gespeculeerd dat Reeva een appje van haar ex Francois Hougaard had gekregen en dat Oscar daarom jaloers was. In de documentaire vertellen ze echter dat uit onderzoek is gebleken dat Oscar vlak voor hij thuiskwam op 13 februari langere tijd met zijn ex-vriendin heeft gebeld, die onder een andere naam in zijn telefoon stond (“Baby Shoes”). 

Verder bleek Oscar twee telefoons te hebben: een werktelefoon en een privé telefoon. Zijn werktelefoon is direct door de politie in beslag genomen als bewijsmateriaal, maar zijn privé telefoon werd niet gevonden. Achteraf blijkt dat Oscar’s broer Carl deze heeft meegenomen van het plaats delict. Uit onderzoek blijkt dat Carl de telefoon heeft gesynchroniseerd met een Mac onder de username “Titanium Hulk”, zijn bijnaam. Hij heeft toen het een en ander verwijderd van de telefoon, zoals de belgeschiedenis en berichten – waaronder berichten die waren verzonden ná het incident terwijl Oscar in de gevangenschap zat. Deze telefoon is pas op 26 februari 2012 overhandigd aan de politie, dus 12 dagen nadat Reeva is doodgeschoten.

Net als de officier van justitie en Calvin en Thomas Mollett, geloven ook Reeva’s nabestaanden Oscar’s versie van de gebeurtenissen niet. Ook zij denken dat Oscar haar bewust heeft doodgeschoten.

Nasleep

De focus in deze documentaire ligt overigens op June en Barry Steenkamp, Reeva’s ouders. June vertelt hierin dat zij er geen behoefte aan heeft om Oscar ooit weer te zien of spreken. Barry, daarentegen, heeft meegewerkt aan de Victim-Offender Dialogue. Hij heeft Oscar tijdens hun ontmoeting om de waarheid gevraagd. Volgens Barry heeft Oscar zijn waarheid gegeven, maar dit is niet de waarheid waar Barry in geloofd. Wel denkt hij dat Oscar nu oprecht berouw toont en spijt heeft. Op verzoek van Oscar heeft hij Oscar de handen geschud, waarbij Oscar hem bedankte en nogmaals zijn excuses aanbood voor de hele situatie. Barry vond dat een touching moment, maar heeft hem niet gezegd hem te vergeven – hij heeft Oscar wel bedankt.

Ik las afgelopen week in de Gelderlander dat er een grote kans is dat dat Oscar – die wordt omschreven als een ‘modelgevangene’ – volgende maand vervroegd vrij komt.

June heeft in haar dochters naam in 2015 de Reeva Rebecca Steenkamp Foundation opgericht en probeert hiermee mensen bewust te maken van de statistieken rondom geweld tegen en misbruik van vrouwen en kinderen. Niet alleen in Zuid-Afrika, maar over de hele wereld. Ze heeft hiermee het stokje van Reeva overgenomen. 

Femicide

Dat brengt ons meteen bij het volgende onderwerp waar ik kort bij stil wil staan: femicide, oftewel vrouwenmoord. Femicide is namelijk een groot probleem in Zuid-Afrika, daar wordt elke 8 uur een vrouw vermoord door haar partner. Sterker nog, als een vrouw daar door geweld om het leven komt is de kans groot dat het om ’intimate femicide’ gaat, intieme vrouwenmoord. En het is niet alleen een probleem in Zuid-Afrika, maar ook in Europa. Sonia Sodha schrijft in haar opiniestuk voor The Guardian over de moord op Reeva, maar ze gaat daarnaast ook in op femicide in het Verenigd Koninkrijk. Volgens Britse professor Jane Monckton Smith, expert op het gebied van partnermoord, is er er een patroon te herkennen in vrouwenmoorden. Bij meeste van de femicide zaken die zij heeft geanalyseerd begon het met stalking door de toekomstige partner nog voordat de relatie begon (komt dit je bekend voor?). Dit groeide vervolgens uit tot een relatie gedomineerd door controle wat vervolgens escaleerde door dreiging met zelfmoord. In Engeland en Wales worden er overigens twee vrouwen per week vermoord door hun partner. 

Ook de NOS schreef eind januari over femicide in Nederland, want ook hier is het een probleem. Hier volgt een directe quote uit een artikel van 29 januari 2023: “Uit de meest recente cijfers van het CBS blijkt dat in Nederland de afgelopen jaren gemiddeld 43 vrouwen werden omgebracht. Bij moord of doodslag op mannen is de dader in iets meer dan 4 procent van de gevallen de partner of ex-partner. Bij vrouwen is dat in meer dan de helft van de gevallen. In het overgrote deel van de zaken gaat het om mannen die de scheiding niet accepteren” (NOS, 2023).

Heb je zelf met huiselijk geweld te maken of ken je iemand in jouw omgeving die hiermee te maken heeft? Neem dan contact op met VeiligThuis. Zij zijn 24 uur per dag gratis bereikbaar op telefoonnummer 0800-2000. Heb je een ongewenste seksuele ervaring meegemaakt of speelt er nu iets waar je direct hulp bij nodig hebt? Centrum Seksueel Geweld is ook 24 uur per dag gratis bereikbaar op telefoonnummer 0800-0188. Heb je meer behoefte aan een online platform? Neem dan een kijkje op www.safewomen.nl.

Gebruikte bronnen

• BBC News – Oscar Pistorius trial: Evidence (2014)
• Channel 4 – My Name Is Reeva (2022)
• Claire Phipps – The Guardian – Oscar Pistorius trial: the full story, day by day (2014)
• Corwin Kunst – De Gelderlander – ‘Blade Runner’ Oscar Pistorius gedraagt zich 10 jaar na moord op vriendin als modelgevangene: ‘Je weet nooit of hij een act opvoert’ (2023)
• eNCA – Reeva: The Model You Thought You Knew (2014)
• Mark Seal – Vanity Fair – The Shooting Star and The Model (2013)
• Max Fisher – Vox – 9 questions about the Oscar Pistorius trial you were too embarrassed to ask (2014)
• NOS Nieuws – Ook Nederland kent femicide, maar we gaan er niet de straat voor op (2023) 
• Sonia Sodha – The Guardian – Reeva Steenkamp was murdered. Shame on the BBC for forgetting (2020)
• Tom Geoghegan – BBC News – The making and unmaking of Oscar Pistorius (2015)
• Sky News – Oscar Pistorius Describes Night He Shot Reeva Steenkamp Dead – Trial Day 18 (2014)
• Wikipedia [EN] – Oscar Pistorius
• Wikipedia [EN] – Reeva Steenkamp
• Wikipedia [EN] – Trial of Oscar Pistorius